W wielu sprawach rozwodowych zachodzi konieczność przeprowadzenia badania psychologicznego małżonków oraz dzieci. Wówczas Sąd najczęściej korzysta z pomocy specjalistów z OZSS, ale czasami o opinię zwraca się do biegłego sądowego z zakresu psychologii. Dlaczego? Na badanie w OZSS czeka się niestety wiele miesięcy, natomiast biegły psycholog opinię wydaje znacznie szybciej.
OZSS to Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych. Zespół ten składa się ze specjalistów w szczególności z zakresu psychologii, psychiatrii i pedagogiki.
Sąd kierując strony na badanie wydaje postanowienie, w którym szczegółowo określa jego cel. Poniżej przedstawiam przykładowe tezy i pytania do biegłych. To odpowiedzi na poniższe pytania są podstawą orzekania przez Sąd.
Sąd postanowił dopuścić dowód z opinii biegłego na okoliczność:
– psychologicznej charakterystyki obojga rodziców, predyspozycji i kwalifikacji w oparciu o dojrzałość społeczną i psychologiczną do bezpośredniego sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi,
– oceny postawy rodziców wobec siebie, w szczególności, który z rodziców w mniejszym stopniu ujawnia negatywne postawy, pretensje wobec drugiego rodzica oraz czy w zakresie prezentowanych postaw możliwe jest współdziałanie rodziców w sprawach dotyczących małoletnich zgodnie z ich dobrem, jeśli nie to co stoi temu na przeszkodzie,
– kwalifikacji, postaw wychowawczych oraz dyspozycji psychicznych stron postępowania, w szczególności w zakresie sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi,
– wzajemnych relacji i więzi emocjonalnych oraz jakości relacji rodziców z małoletnimi,
– jakie każde z dzieci ma preferencje co do sprawowanej opieki i czy preferencje dziecka powinny być brane pod uwagę, jeśli nie to z jakiej przyczyny,
– czy pozostawienie małoletnich pod pieczą jednego z rodziców wymaga dodatkowego zabezpieczenia dobra psychologicznego dziecka jeśli tak to w jaki sposób, w jakiej formie;
– czy uzasadnione jest sprawowanie nad małoletnimi tzw. pieczy naprzemiennej, jeśli nie to co stoi temu na przeszkodzie ewentualnie w jaki sposób i z jaką częstotliwością powinny być uregulowane kontakty dziecka z rodzicem, któremu nie powierzono wykonywania władzy rodzicielskiej,
– czy małoletni pozostają w konflikcie lojalnościowym, czy są manipulowani przez któregokolwiek z rodziców – jeśli tak to przez którego i w jaki sposób,
Oczywiście Sąd zadaje pytania biegłym w oparciu o konkretną sprawę i jej okoliczności. Czasami zdarza się, że Sąd pyta kto przyczynił się do rozpadu małżeństwa, czyli o winę, albo biegli mają za zadanie ustalić czy strony nie cierpią na zaburzenia psychiczne lub czy do rozpadu małżeństwa mógł się przyczynić ktoś z członków rodziny.
Do stawiennictwa u biegłego czy w OZSS nikt nikogo nie zmusi, jednak nieobecność w czasie badania nie spowoduje wstrzymania sprawy. Biegli wydadzą opinię w oparciu o materiał zgromadzony w toku postępowania oraz w oparciu o badania osób, które się na nie stawią. Wówczas niestety nieobecni nie mają racji.
Opinia biegłego to jeden z dowodów w sprawie, lecz sędziowie bardzo rzadko pomijają ustalenia biegłych. Do przesłanej opinii strony mają prawo ustosunkować się i mają prawo zgłosić do niej zarzuty, jeśli nie zgadzają się z jej wnioskami. Wówczas Sąd może zlecić biegłym wydanie opinii uzupełniającej: pisemnej lub ustnej, w czasie rozprawy.